Στο χωριό Δορά ή Δωρά που βρίσκεται στην επαρχία της Λεμεσού, υπάρχει εκκλησία η οποία είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Φωτολάμπουσα. Πρόκειται για Ναό ο οποίος έχει οικοδομηθεί με ασβεστολιθικές πέτρες σε σχήμα Βασιλικής και σε Γοτθικό ρυθμό, ο οποίος στην σημερινή του μορφή φέρει περίτεχνα και πανέμορφα Βυζαντινού ρυθμού, σκαλίσματα. Η ιστορία της εικόνας της Παναγίας της Φωτολάμπουσας είναι τόσο παλιά που χάνεται κυριολεκτικά μέσα στους αιώνες και φθάνει στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού στο νησί.
Η περιοχή του χωριού Δορά, κατοικείται για πρώτη φορά από Δωριείς αποίκους οι όποιοι κτίζουν μια σειρά από μικρούς και οικογενειακούς οικισμούς. Σε σημείο που αποτελούσε το κέντρο αυτών των οικισμών κτίζουν μεγαλοπρεπή Ναό προς τιμήν των Θεών τους. Στην πάροδο του χρόνου και για περισσότερη ασφάλεια από τις επιθέσεις των πειρατών, ενώνονται και κτίζουν στην κορυφή του βουνού Κορδυλά νέο και μεγάλο χωριό. Σε μικρό οροπέδιο που υπήρχε λίγο πιο χαμηλά από το αυτό έκτισαν εκκλησία την οποία αφιέρωσαν στην Παναγία. Την εικόνα της Παναγίας, λέγεται ότι έχει ζωγραφίσει ο Απόστολος Λουκάς.
Οι αιώνες που ακολούθησαν ήταν πολυτάραχοι και δοκίμαζαν ποικιλοτρόπως τους κατοίκους της Δοράς. Η φήμη για την ευμάρεια των κατοίκων μέσα από την αμπελοκαλλιέργεια αλλά και την κτηνοτροφία, προσέλκυε πειρατές τόσο από το εξωτερικό όσο και από το εσωτερικό. Αυτό γινόταν κατορθωτό από το γεγονός ότι οι Βυζαντινοί που κατείχαν το νησί, ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για την ενδοχώρα και είχαν περιοριστεί κυρίως στις παράλιες πόλεις και στα λιμάνια του νησιού, αφήνοντας τα χωριά και τους οικισμούς της ενδοχώρας, έρμαιο στις ορέξεις των πειρατών.
Όταν η Κύπρος πέρασε στα χέρια των Φράγκων, η περιοχή της Δωράς κατακλύστηκε από Φράγκους οι οποίοι την μετέτρεψαν σε φέουδο αλλά και από Καθολικούς Μαρωνίτες τους οποίους μετ έφερναν μαζί τους για να τους βοηθούν στις μάχες κατά των Βυζαντινών. Η εκκλησία της Παναγίας γκρεμίζεται και στην θέση της κτίζεται νέα, Γοτθικού ρυθμού αυτή τη φορά, αλλά αφιερωμένη και πάλι στην Παναγία. Οι κάτοικοι του χωριού σκορπίζονται και μοιράζονται ανάμεσα στα διάφορα φέουδα που είχαν δημιουργηθεί στην ευρύτερη περιοχή του χωριού.
Η Δορά αλλά και ολόκληρη η περιοχή που βρισκόταν ανάμεσα στους ποταμούς Διάριζο και Χάποταμι, παραμένει στην κατοχή των Φράγκων ακόμη και μετά που οι παράλιες πόλεις της ανατολικής Κύπρου είχαν περάσει στα χέρια των Ενετών. Την εγκαταλείπουν λίγα χρόνια πριν στο νησί πατήσουν οι Οθωμανοί Τούρκοι.
Οι Οθωμανοί, αφού έδιωξαν τους Φράγκους και τους Ενετούς, επιδόθηκαν σε λεηλασίες και καταστροφές που όμοιες τους δεν είχαν βιώσει οι κάτοικοι του νησιού. Όλοι οι Ναοί των Λατίνων αλλά και των Καθολικών, είτε γκρεμίζονται εκ βάθρων είτε μετατρέπονται σε τζαμιά. Αυτό και έγινε στη Δορά. Η εκκλησία της Παναγίας γκρεμίζεται και το χωριό λεηλατείται και καταστρέφεται. Οι άρρενες Λατίνοι έποικοι και κάτοικοι του χωριού, εξοντώνονται και οι γυναίκες τους δίδονται σαν λάφυρα σε Τούρκους στρατιώτες του Σουλτάνου.
Όλη η περιοχή της πιο εύφορης κοιλάδας όπως ήταν η κοιλάδας του Διαρίζου, κατοικείται από έποικους Τούρκους, οι οποίοι για τον σκοπό αυτό κτίζουν μία σειρά από χωριά. Οι σκορπισμένοι κάτοικοι της Δοράς, μαζεύονται και ξανακτίζουν το χωριό τους. Αυτή την φορά όμως, όχι στην κορυφή του βουνού αλλά στους βορειοανατολικούς πρόποδες του.
Κατά την διάρκεια του κτισίματος, οι άνθρωποι τα βράδια έβλεπαν στην κορυφή του βουνού φως να λάμπει. Το είδαν το ένα βράδυ, το είδαν το άλλο, το είδαν το παρ’ άλλο, το έβλεπαν κάθε βράδυ.
Όταν το κτίσιμο των σπιτιών ολοκληρώθηκε, θέλησαν να κτίσουν και τον Ναό τους. Μαζεύτηκαν όλοι και μετέφεραν τις πέτρες από την περιοχή που βρισκόντουσαν τα χαλάσματα της παλαιάς εκκλησίας στο κέντρο του χωριού όπου και είχαν αφήσει σχετικό χώρο. Τότε ήταν που συνέβη το πρώτο Θαύμα. Μέσα στα χαλάσματα βρήκαν την εικόνα της Παναγίας άθικτη και χωρίς να πάθει ούτε μια γρατσουνιά από τους βανδαλισμούς των Τούρκων.
Όταν μετέφεραν όλα τις πέτρες, πήγαν στα σπίτια με σκοπό την άλλη μέρα να αρχίσουν το κτίσιμο της εκκλησίας. Το πρωί, έντρομοι διαπίστωσαν ότι οι πέτρες είχαν χαθεί από το σημείο που τις είχαν μεταφέρει και ψάχνοντας τες, τις βρήκαν στο σημείο που ήταν η παλιά εκκλησία.
Αυτό επαναλήφθηκε 3 φορές. Τότε οι κάτοικοι κατάλαβαν πως ήταν θέλημα της Παναγίας να κτιστεί ο Ναός της στον ίδιο τόπο που ήταν για πολλούς αιώνες. Έτσι την έκτισαν εκεί που είναι σήμερα. Όταν ολοκληρώθηκε και η εικόνα της Παναγίας πήρε την θέση που της άξιζε μέσα στην εκκλησία της, οι κάτοικοι σταμάτησαν να βλέπουν τα βράδια το φως να λάμπει στην κορυφή του βουνού. Από αυτό το συμβάν έδωσαν στην Παναγία το προσωνύμιο «Παναγία Η Φωτολάμπουσα».
Η εικόνα της Παναγίας, λέγεται, ότι είναι έντονα θαυματουργή σε αυτούς που πάσχουν με την όραση τους. Δεκάδες είναι οι μαρτυρίες από ανθρώπους που θεραπεύτηκαν από πλήρη τύφλωση μέσω της εικόνας αυτής και της πίστης τους.
Η πρόσβαση προς την εκκλησία γίνεται με οποιοδήποτε τύπο οχήματος ή μέσα από σκάλα η οποία αποτελείται από 88 τσιμεντένια σκαλοπάτια. Είναι κλειστή για ευνόητους λόγους αλλά αν θα την επισκεφτείτε ζητήστε από το καφενείο που υπάρχει στην πλατεία του χωριού να σας δώσουν το κλειδί ή να σας συνοδέψουν.
