Κύπρος αρχές του 19ου αιώνα. Στο χωριό Πάχνα της επαρχίας Λεμεσού που βρίσκεται κτισμένο στους πρόποδες του Τροόδους, δύο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι, γεννιούνται με διαφορά λίγες μέρες. Το αγόρι το ονόμασαν Αετό και το κορίτσι Ιφιγένεια. Οι πατεράδες έδωσαν τα χέρια και υποσχέθηκαν, όταν μεγαλώσουν τα παιδιά τους να τα παντρέψουν. Έδωσαν τον λόγο τους, που στην τότε εποχή ήταν ταυτόχρονα και συμβόλαιο τιμής.
Μεγαλώνοντας τα παιδιά, έγιναν πολύ καλοί φίλοι. Ούτε για σκέψη να παντρευτούν μαζί. Φθάνοντας σε ηλικία γάμου, ο πατέρας της Ιφιγένειας μίλησε στον πατέρα του Αετού σχετικά με την υπόσχεση που έδωσαν πριν χρόνια. Μαζί ανακοίνωσαν την απόφαση τους στα παιδιά και τους είπαν ότι θα τους παντρέψουν.
Το βράδυ ο νεαρός πια άντρας, αφού μάζεψε τα λιγοστά ρούχα του, αποχαιρέτησε κρυφά την φίλη του, η οποία του έδωσε για ενθύμιο ένα μαντήλι κεντημένο με το όνομα της, δώρο από τον πατέρα της για τα 18 της χρόνια και έφυγε μέσα στο σκοτάδι, χωρίς να ξέρει και ο ίδιος που θα κατέληγε. Ήθελε να φύγει από το χωριό του και να πάει όσο μπορούσε πιο μακριά για αποφύγει να παντρευτεί την καλύτερη του φίλη.
Πέρασε από βουνά και λαγκάδια και αφήνοντας πίσω του πολλά χωριά, έφθασε στο μικτό χωριό Άγιος Θεόδωρος Λάρνακας, το οποίο απείχε πολύ από το δικό του. Έψαξε να βρει τόπο για να κατοικήσει. Νότια του χωριού και στην ανατολική όχθη του ποταμού Πεντάσχοινος, βρήκε ένα νερόμυλο ο οποίος ήταν σε αχρησία. Ο ιδιοκτήτης του, μεγάλης ηλικίας και χωρίς κανένα συγγενή, δεν μπορούσε να τον δουλέψει. Συμφώνησαν λοιπόν με τον νεαρό, να του πουλήσει την περιουσία του και τον μύλο μαζί και να τον πληρώσει σε δύο χρόνια.
Στο χωριό Πάχνα, όταν μαθεύτηκε ότι ο νεαρός Αετός έφυγε και δεν θα γυρνούσε ποτέ, ο πατέρας της Ιφιγένειας θεώρησε την πράξη του ατιμωτική για τον ίδιο και την οικογένεια του και ορκίστηκε να τον σκοτώσει. Μίσθωσε δύο, γνωστούς τότε Τούρκους δολοφόνους και τους έδωσε εντολή να τον αναζητήσουν σε ολόκληρο το νησί και όπου τον βρουν να τον σκοτώσουν.
Τα χρόνια περνούσαν και οι δολοφόνοι γυρνούσαν από χωριό σε χωριό ψάχνοντας να βρουν το Αετό. Πλησίαζαν Χριστούγεννα όταν έφθασαν στον Άγιο Θεόδωρο. Ρώτησαν αν ήξεραν κάποιον με το όνομα Αετός και τους είπαν που θα τον έβρισκαν. Προχώρησαν νότια από το χωριό και σε λίγη ώρα είδαν από μακριά τον νερόμυλο του Αετού. Κρύφτηκαν στην κοίτη του ποταμού και περίμεναν να νυχτώσει.
Πέρασα οι ώρες και το πρώτο σκοτάδι έφερε μαζί του και μεγάλη μπόρα. Η βροχή έπεφτε τουλούμι. Οι δολοφόνοι μούσκεψαν μέχρι το κόκκαλο περιμένοντας. Όταν σκοτείνιασε για τα καλά και ήταν σίγουροι ότι κανείς δεν θα περνούσε από το μονοπάτι που οδηγούσε από τον νερόμυλο στο χωριό, κτύπησαν την πόρτα του σπιτιού του Αετού.
Αυτός, παραξενεμένος που του κτυπούσαν την πόρτα τόσο αργά το βράδυ, ρώτησε ποιος ήταν. Οι δολοφόνοι του απάντησαν πως ήταν δυο στρατοκόποι που έχασαν τον δρόμο τους μέσα στο σκοτάδι και ζητούσαν μέρος για να μην βρέχονται.
Ο Αετός τους λυπήθηκε και τους άνοιξε την πόρτα. Τους έμπασε στο σπίτι του και τους έδωσε στεγνά ρούχα, άναψε το τζάκι για να στεγνώσει τα ρούχα τους και να τους ζεστάνει που τουρτούριζαν από το μούσκεμα που είχαν γίνει. Έβαλε στην εστία τσουκάλι και έσφαξε τον κόκορα από το κοτέτσι και τους ετοίμασε ζεστή σούπα, να φαν να μην αρρωστήσουν από το κρύο. Στο τέλος έστρωσε στρωσίδια δίπλα από το τζάκι και τους είπε να κοιμηθούν σαν να βρίσκονταν στο δικό τους σπίτι.
Αφού ξάπλωσαν οι φιλοξενούμενοι του και βεβαιώθηκε ότι κοιμήθηκαν, έγειρε και αυτός στο κρεβάτι του, ευχαριστώντας τον Θεό για την ανέλπιστη συντροφιά που του έστειλε μέσα στην νύχτα.
Τα χαράματα, οι δυο δολοφόνοι, ξύπνησαν για να τελειώσουν την δουλειά που είχαν πληρωθεί για να κάνουν. Όμως η καλοσύνη και η φιλοξενία που βρήκαν στο σπίτι του Αετού δεν τους επέτρεψαν να την ολοκληρώσουν. Ξύπνησαν τον Αετό και του μίλησαν. Του είπαν την αλήθεια, για το ποιοι ήταν και τι θα του έκαναν. Συμφώνησαν να επιστρέψουν στην Πάχνα και να πουν στον πατέρα της Ιφιγένειας ότι τον βρήκαν και τον σκότωσαν αλλά για να γίνουν πιστευτοί έπρεπε να τους δώσει κάτι δικό του για να το πάρουν μαζί τους και ζήτησαν όπως αλλάξει για πάντα το όνομα του.
Με δάκρυα στα μάτια ο Αετός, έβγαλε από τον κόρφο του το μαντήλι της Ιφιγένειας που φύλαγε με θρησκευτική ευλάβεια τόσα χρόνια, το φίλησε και το έδωσε στους Τούρκους δολοφόνους. Άλλαξε και το όνομα του και το έκανε Χατζατός (Χατζή Αετός). Με αυτό το όνομα ήξεραν όλοι πια τον Αετό. Πήγαιναν να αλέσουν το στάρι τους στον νερόμυλο του Χατζατού.
Σήμερα, ο νερόμυλος, κινδυνεύει να κατεδαφιστεί και αυτό γιατί η πολεοδομία έχει διανοίξει δρόμο βόρια από αυτόν και έχει ασφαλτοστρώσει και καταστρέψει μέρος του υπερυψωμένου Μυλαύλακου εισόδου, δηλαδή του πετρόκτιστου αυλακιού που μετέφερνε το νερό από τον ποταμό προς το Μυλοβάγενο και πέραν από αυτό, έχει εκπονήσει σχέδια για διαπλάτυνση του δρόμου αυτού που για να γίνει αυτό θα πρέπει να κατεδαφιστούν τα δύο από τα τρία τόξα πάνω στα οποία περνά το Μυλαύκο εισόδου.
Ολόκληρος ο νερόμυλος είναι κτισμένος με αμμόπετρες της οποίες λατόμησαν από τις κατακόρυφες πλαγιές της κοιλάδας που δημιούργησε ο Πεντάσχοινος, η οποία σήμερα είναι καλυμμένη με μεγάλες οργανωμένες φυτείες εσπεριδοειδών, δημιουργώντας για τον ταξιδιώτη ένα πανέμορφο πράσινο περιβάλλον αρκετών χιλιομέτρων.
Τα κυριότερα μέρη ενός νερόμυλου είναι:
Το Μυλαύλακο - εισόδου - Αυλάκι με το οποίο μεταφέρεται το νερό από την πηγή στον μύλο.
Το Μυλοβάγενο - Τεράστιος πέτρινος κωνικός κάδος ύψους 3 εις 3.5 μέτρα μέσα στον οποίο έπεφτε το νερό από το Μυλαύλακο.
Το Σιφούνι (Σιφόνι) – Στενή τρύπα από την οποία εξέρχεται το νερό με μεγάλη πίεση από το Μυλοβάγενο έτσι ώστε να γυρίζει η φτερωτή.
Ο Σταυρός – Πρόκειται για βασικό εξάρτημα του μύλου με το οποίο ρυθμίζεται η απόσταση ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες για ψιλό η χοντρό άλεσμα.
Ο Άξονας – Κάθετος μεταλλικός άξονας όπου στην κάτω άκρη στερεώνεται η φτερωτή.
Η Φτερωτή – Αποτελείται από ξύλινα ακτινωτά «κουτάλια» και βρίσκεται στο ύψος της εξόδου του σιφουνιού, έτσι ώστε να δέχεται την πίεση από το νερό και να στριφογυρίζει.
Οι Μυλόπετρες ή Μυλόλιθοι – Μεγάλες τεχνητές και κυλινδρικές πέτρες οι οποίες άλεθαν το στάρι.
Η Σκαφίδα – Μεγάλη ξύλινη και κωνική κατασκευή που στην βάση της έχει μικρή τρύπα από την οποία έπεφτε ο σπόρος στις μυλόπετρες για να αλεστεί.
Η Αλευροθήκη – Ξύλινο και ορθογώνιο κιβώτιο μέσα στο οποίο έπεφτε το αλεύρι από τις μυλόπετρες.
Το Μυλαύλακο - εξόδου – Πέτρινο αυλάκι μέσω του οποίου εξέρχεται από τον μύλο το νερό που έχει χρησιμοποιηθεί για το άλεσμα.
