Στο μικρό νησί της Κύπρου, 1600 χρόνια πριν την γέννηση του Χριστού και όταν οι άλλοι Λαοί του τότε γνωστού κόσμου, άλεθαν ακόμα το στάρι κτυπώντας το με ξύλινο ρόπαλο αφού πρώτα το τοποθετούσαν μέσα σε μία πέτρινη γούβα, οι άνθρωποι της το άλεθαν με τον χειρόμυλο, που αποτελούσε πρωτοποριακό και επαναστατικό για την εποχή εκείνη τρόπο αλέσματος σιτηρών.
Τον Κυπριακό χειρόμυλο, ο οποίος αποτελείτο από δύο τεράστιες στρογγυλεμένες ασβεστολιθικές πέτρες τοποθετημένες η μία πάνω από την άλλη (μικρογραφία του σήμερα είναι το γνωστό χειρομύλι), αντέγραψαν οι Ρωμαίοι στα τέλη του πρώτου π.χ. αιώνα κατασκευάζοντας τον ξύλινο νερόμυλο.
Αντιγραφή του ξύλινου Ρωμαϊκού νερόμυλου έγινε από τους Βυζαντινούς οι οποίοι πλέον έκτιζαν με πέτρες τους νερόμυλους μέχρι και τα μέσα του 20ου μ.χ. αιώνα όπου και αντικαταστάθηκαν από τον ηλεκτρικό αλευρόμυλο.
Στην γενέτειρα του νερόμυλου, την Κύπρο, οι άνθρωποι άρχισαν να κτίζουν πέτρινους νερόμυλους κοντά στο τέλος της Βυζαντινής παρουσίας στο νησί και μετά που ο τότε Αυτοκράτορας με απόφαση του ενεθάρρυνε τους Κύπριους να δημιουργήσουν Μοναστηριακές κοινότητες, προικοδοτώντας τες με μεγάλες εκτάσεις γης, έτσι οι πρώτοι νερόμυλοι του νησιού, ανήκαν στην εκκλησία της Κύπρου και στα Μοναστήρια. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, οι νερόμυλοι σχεδόν εξαφανίζονται αφού ολόκληρη η γεωργική παραγωγή μεταφέρεται με πλοία στην πατρίδα των κατακτητών.
Τους Φράγκους και στην κατοχή του νησιού, ακολούθησαν οι Οθωμανοί, οι οποίοι αφού κατάκτησαν το νησί χωρίς να βρουν καμιά αντίσταση, εξαφάνισαν ουσιαστικά κάθε τι το Φράγκικο, εκτός από το "Φράγκικο οικονομικό μοντέλο" που ήταν τα φέουδα, με την διαφορά ότι τώρα λέγονται "τσιφλίκια".
Η εκκλησία της Κύπρου ανακτά τις περιουσίες της και έτσι βλέπουμε στα επόμενα χρόνια να κτίζονται εκατοντάδες νερόμυλοι εκεί και όπου υπήρχαν τρεχάμενα νερά και αλεστικοί ανεμόμυλοι στα πεδινά και κυρίως στην περιοχή Αμμοχώστου, όπου δεν υπήρχε αρκετό νερό. Οι μύλοι της εκκλησίας, ενοικιάζονται έναντι πολύ μικρού ενοικίου, κυρίως σε λαϊκούς και το όποιο ενοίκιο πληρωνόταν σε αλεύρι.
Σχεδόν όλα τα χωριά της Κύπρου, είτε αυτά ήταν μικρά είτε μεγάλα, είχαν τον δικό τους νερόμυλο. Πολλά δε από αυτά είχαν 2 και 3 ακόμη και πολύ περισσότερους αν πάρουμε για παράδειγμα κάποια χωριά της κοιλάδας Σολέας.
Στο χωριό Μαθιάτης, το οποίο βρίσκεται στην επαρχία Λευκωσίας και διέθετε τεράστιες ποσότητες νερού, όπως ποτάμια, φυσικές επιφανειακές αλλά και υπόγειες πηγές, είχαν κτιστεί σε διαφορετικές χρονικές περιόδους 6 πέτρινοι νερόμυλοι, από τους οποίους σήμερα υπάρχουν μόνο οι 4 και οι οποίοι βρίσκονται σχετικά πολύ κοντά ο ένας στον άλλο και έχουν κτιστεί στις όχθες του ποταμού Γυαλιά ή στις συμβολές του με παραποτάμους του, όπως ο κουτσός και ο ποταμός Παναγίας Χρυσογαλούσας.
Ένας από αυτούς είναι και ο Μύλος του Μεττή. Βρίσκεται βορειοδυτικά του χωριού και στην συμβολή του ποταμού Γυαλιά με τον Κουτσό και στην τοποθεσία που φέρει το όνομα του Μύλου. Βόρεια από τον νερόμυλο υπάρχει το φράγμα του Μαθιάτη.
Η τοποθεσία που βρίσκεται ο νερόμυλος, αποτελείται από βαθιά και με κάθετες πλαγιές φαράγγια όπου το πλάτος τους φθάνει μόνο μέχρι τα 5-6 μέτρα και με βάθος που ξεπερνά τα 30, μεταμορφώνοντας έτσι το ανάγλυφο του εδάφους σε τόσο άγριο όσο είναι και η ομορφιά του. Αυτό το ανάγλυφο πιθανόν να έχει επιδράσει στους απλούς ανθρώπους του "χθες" και έχουν δημιουργήσει, τόσες ιστορίες γύρω από τον μύλο.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΕΜΑΧΙΟΥ:
ΕΠΑΡΧΙΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑ
ΕΜΒΑΔΟ ΤΕΜΑΧΙΟΥ (σε τ.μ) 688
ΔΗΜΟΣ/ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΙΑΤΗΣ
ΤΜΗΜΑ/ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΓΓΡΑΦΗΣ 0/12973
ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΜΑΧΙΟΥ 58
ΦΥΛΛΟ/ΣΧΕΔΙΟ 39/29
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΜΥΛΟΣ ΜΕΤΤΗ
