Ο ποταμός Γιαλιάς ή Ιδαλίας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της Κύπρου, μετά τον Πεδιαίο και η απόσταση που καλύπτει από τις πηγές του μέχρι τον κόλπο της Αμμοχώστου, όπου και εκβάλει στην θάλασσα, ξεπερνά τα 88 χιλιόμετρα.
Τα νερά του ποταμού, ξεκινούν την πορεία τους από τις βορειοανατολικές πλαγιές της οροσειράς «Κιόνια», λίγα χιλιόμετρα πιο πάνω από το μοναστήρι του Μαχαιρά. Σε πολυομβρίες μετατρέπεται σε ορμητικό και φονικό χείμαρρο, αφού έχει σκοτώσει ανθρώπους στο πέρασμα του.
Η διαδρομή του ποταμού, περνά βόρεια των χωριών Λυθροδόντας και Μαθιάτης και αφού γεμίσει τρία διαδοχικά μικρά φράγματα φθάνει στο χωριό Κοτσιάτης. Αφού προσπεράσει το χωριό αυτό από τα ανατολικά, συνεχίζει και περνά κάτω από τον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας – Λεμεσού, όπου βρίσκονται τα χωριά Νήσου στα βόρεια και Πέρα Χωρίο στα νότια.
Στο σημείο αυτό συμβαίνει ένα παράξενο γεωλογικό φαινόμενο. Το νερό του ποταμού απορροφάται από τις τεράστιες φυσικές γαλαρίες που υπάρχουν, εμπλουτίζοντας έτσι τα υδροφόρα στρώματα μιας περιοχής πολλών χιλιομέτρων. Στην περιοχή έχει απαγορευτεί κάθε οικοδομική δραστηριότητα από τον υπαρκτό κίνδυνο καταβαραθρώσεων.
Όταν ο ποταμός κορώσει την «δίψα» των υδροφόρων στρωμάτων, συνεχίζει την πορεία του και μοιράζει στην μέση τον δήμο του Δαλιού. Ακολούθως περνά δυτικά του χωριού Ποταμιά και ανατολικά του εγκαταλελειμμένου χωριού Άγιος Σωζόμενος.
Δεν σταματά όμως εδώ. Συνεχίζει και εισέρχεται στην κατεχόμενη πεδιάδα της Μεσαριάς και αφού ποτίσει τα περιβόλια και τους αγρούς της, χύνεται στην θάλασσα της Αμμοχώστου.
Υπάρχουν πολλά σημεία στη διαδρομή των 88 χιλιομέτρων που μπορεί κάποιος να μελετήσει αλλά και να παρατηρήσει τον ποταμό. Ένα πολύ καλό σημείο είναι το παλιό γεφύρι που βρίσκεται στα βόρεια του χωριού Λυθροδόντας.
Πάντα να θυμάστε ότι τα ποτάμια της Κύπρου, τον χειμώνα μετατρέπονται σε ορμητικούς χείμαρρους κάτι που τους καθιστά πολύ επικίνδυνους. Μην κατεβαίνετε χαμηλά στην κοίτη τους.
