Το εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο χωριό Σουσκιού, που βρίσκεται στο νοτιοανατολικό μέρος της κοιλάδας που σχημάτισε ο ποταμός Διάριζος, κατοικείτο εξ ολοκλήρου από Τούρκους της Κύπρου.
Τον καιρό της Τουρκοκρατίας, οι Έλληνες του νησιού, υποχρεώνονταν να κατοικούν σε μέρη απρόσιτα και δύσβατα και οι Τούρκοι, επέλεγαν και έκτιζαν τα χωριά τους, σε μέρη όπου υπήρχαν εύφορες πεδιάδες που διασχίζονταν από ποτάμια. Έτσι η πανέμορφη κοιλάδα του Διαρίζου, με τις τεράστιες αρόσιμες εκτάσεις της, κατοικήθηκε εξ ολοκλήρου από Τούρκους.
Στο χωριό Σουσκιού, έστω και ερειπωμένο, μπορείς να δεις τον πλούτο και την ευημερία των κατοίκων του. Σε κάθε γειτονιά, υπάρχει βρύση με πόσιμο νερό. Ο μεγάλος αριθμός τους, καταδεικνύει και τον μεγάλο αριθμό των κατοίκων που ξεπερνούσαν τους τετρακόσιους. Οι δρόμοι κτισμένοι με βάση την Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, όπου τα θεμέλια ήταν πέτρες περίτεχνα τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη και για οδόστρωμα τοποθετούσαν άργιλο, ένα υλικό που υπάρχει σε αφθονία στους γύρω λόφους.
Η αρχιτεκτονική των σπιτιών, διαφέρει ανάλογα με την εποχή που το σχετικό σπίτι είχε αναγερθεί. Τα πιο παλιά, που αποτελούν και τον πυρήνα του οικισμού, είναι κτισμένα με τεράστιες ακανόνιστες πέτρες, επιχρισμένες με άργιλο.
Τα σπίτια που οικοδομήθηκαν μετά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, είναι κτισμένα με τετράγωνους πλίνθους, τους οποίους κατασκεύαζαν οι ίδιοι, από άργιλο με πρόσμιξη άχυρου.
Στα χρόνια που ακολούθησαν την ανεξαρτησία του νησιού, τα σπίτια κτίζονταν με τούβλα που κατασκευάζονταν από καθαρό από ξένα προς αυτό σωματίδια υλικό που ήταν πρόσμιξη διαφορετικών ειδών αργίλου.
Το χωριό εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του κατά διαστήματα. Τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας, η Σουσκιού αποτελούσε μέρος εκπαίδευσης τρομοκρατών της ΤΜΤ. Στα χώματα την εύφορης κοιλάδας που για πολλούς αιώνες παρήγαγε προϊόντα και τάιζε τους ανθρώπους που την κατοικούσαν, φυτεύτηκε ο σπόρος της διχόνοιας.
Το χωριό, καλά κρυμμένο μέσα στην κοιλάδα του ποταμού, μακριά από τα όποια βλέμματα των αρχών του κράτους, οι διασπαστές εκπαιδεύονταν στα όπλα, που στην συνέχεια τα έτρεψαν ενάντια στις νόμιμες αρχές του νησιού.
Το 1963 αποτέλεσε την αρχή της εγκατάλειψης του χωριού. Μέχρι το 1974, στους δρόμους της Σουσκιού, δεν κυκλοφορούσε κανένας άνθρωπος. Οι τετρακόσιοι κάτοικοι του, σκορπίστηκαν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, μεταναστεύοντας οι περισσότεροι στο εξωτερικό.
Σήμερα, στα όμορφα λιθόστρωτα δρομάκια του χωριού, τα μόνο ζωντανά που διακινούνται είναι μερικές «οικογένειες» γουρουνιών. Σαν φαντάσματα οι γουρούνες μπαίνουν και βγαίνουν στα χαλάσματα, ακολουθούμενες από δεκάδες μικρά. Άλλα ξαπλωμένα στους ίσκιους των τεράστιων συκιών, απολαμβάνουν τον μεσημεριανό ύπνο τους.
Παρόλο που μας έδωσαν την πληροφορία και την προειδοποίηση ότι τα γουρούνια είναι σε ημιάγρια κατάσταση και να προσέχουμε από πιθανή επίθεση από τις γουρούνες, πλησιάσαμε τις «οικογένειες» σε απόσταση μικρότερη του ενός μέτρου. Τα γουρούνια καμιά επιθετική διάθεση δεν είχαν. Αντίθετα, ήταν πολύ «φιλικά» και πολύ, πάρα πολύ περίεργα.
Στο κέντρο της Σουσκιού υπάρχει ένα κτήριο που σε γενικές γραμμές είναι σε καλή κατάσταση. Πρόκειται για τον Θρησκευτικό χώρο των Μωαμεθανών πρώην κατοίκων του χωριού, το Τζαμί.
Νότια και μακριά από τα χαλάσματα, σε περιφραγμένο χώρο, υπάρχει μικρός Χριστιανικός Ναός, αφιερωμένος στην Αγία Μαρίνα. Ίσως να κτίστηκε στον χώρο για να εξωραΐσει με την παρουσία του, το κακό που το χωριό και οι κάτοικοι του έφεραν με τις πράξεις τους στην ίδια την Πατρίδα τους.
Τα χαλάσματα του χωριού Σουσκιού, βρίσκονται 5 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του χωριού Νικόκλεια και ένα χιλιόμετρο από τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο που διασχίζει την κοιλάδα του Διαρίζου. Για να φθάσετε στα χαλάσματα θα πρέπει να περάσετε τον ποταμό και να περπατήσετε για 500-600 μέτρα. Υπάρχουν και άλλες προσβάσεις. Προτιμήστε να περπατήσετε για λίγα λεπτά παρά να χαθείτε σε ένα λαβύρινθο από στενούς και επικίνδυνους για τα οχήματα σας, χωματόδρομους. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται αν θα δοκιμάσετε να περάσετε στην απέναντι όχθη με το όχημα σας. Ίσως το νερό στον ποταμό να σας φανεί λίγο αλλά στην πραγματικότητα είναι βαθύ, αφού το περισσότερο κυλά κάτω από τα ψιλά κρόταλα και αυτό το κάνει επικίνδυνο και ύπουλο.
Αν θα ταξιδέψετε στην Σουσκιού, μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας και λίγο ψωμί. Τα γουρουνάκια θα το «χαρούν».
