Στην αρχαία πόλη της Πάφου, την Σαλαμίνα ή όπως ονομάζεται σήμερα «Σαλαμιού», υπάρχει μικρή γυναικεία αδελφότητα η οποία αποτελείται από 3 μοναχές και οι οποίες έχουν καταφέρει με τα χέρια τους να κτίσουν ή καλύτερα να ξανακτίσουν και να ξαναδημιουργήσουν την αρχαία Ιερά Μονή «Παναγία Ελεούσα». Για να τιμήσουν την ιστορία της Μονής αλλά και το χωριό που στα χώματα του την φιλοξενεί, έδωσαν στην εικόνα της Παναγίας το προσωνύμιο «Σαλαμιώτισσα».
Η ιστορία της Μονής αρχινά στα τέλη της πρώτης μετά Χριστό χιλιετίας και μετά την απόφαση του τότε Βυζαντινού αυτοκράτορα να επιτρέψει στην εκκλησία της Κύπρου, να δημιουργήσει μοναστικές κοινότητες και ταυτόχρονα να τις «προικοδοτήσει» με κλήρους, δηλαδή με κτηματική περιουσία.
Με επίκεντρο το χωριού Σαλαμιού και ανάμεσα στις κοιλάδες των ποταμών Διαρίζου (Πλατύς) και Ξεροπόταμου (Ακαμάντιος και εκατοντάπηγος Βώκαρος), ιδρύονται 8 Μοναστήρια. Ανάμεσα τους και η Μονή Παναγία Ελεούσα στο ίδιο το χωριό της Σαλαμιού.
Το Μοναστήρι κτίζεται κοντά στην μοναδική και αστείρευτη πηγή που υπήρχε σε όλη την περιοχή (το «Βρυσίν», μετέπειτα Αγίασμα της Παναγίας) και ανάμεσα σε γλυκύκαρπους αμπελώνες. Στην ίδια περιοχή υπάρχουν οι βαθύσκιωτοι και πολύκαρποι ελαιώνες, οι οποίοι αποτελούνται από ελαιόδεντρα που ονομάζονται «Αποστολικές».
Τα ελαιόδεντρα αυτά ονομάζονται έτσι γιατί πιστεύεται ότι φύτρωσαν από τα κουκούτσια των ελιών που έφαγαν οι δύο Απόστολοι της Χριστιανοσύνης Πέτρος και Παύλος, όταν περνώντας από την Σαλαμιού κατά την περιοδεία τους στο νησί, οι κάτοικοι τους είχαν φιλέψει με ελιές και ψωμί.
Η Αποστολική ελιά, η οποία απαντάτε σε διάφορα μέρη του νησιού και αποτελεί μία από τις 6 παραλλαγές η κλώνους της Κυπριακής ποικιλίας, έχει την ιδιότητα όπως τα καρποφόρα κλαδιά της να ορθώνονται προς τα επάνω και όχι να γέρνουν προς το έδαφος. Επίσης ο καρπός, παρόλο που στο σχήμα είναι ο ίδιος με την Κυπριακή ποικιλία, οβάλ δηλαδή, στην άκρη δημιουργεί μύτη.
Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, η περιοχή μετατρέπεται σε φέουδο και το Μοναστήρι περνά στην δικαιοδοσία της δυτικής εκκλησίας. Ο φεουδάρχης συντηρεί το καθολικό της Μονής και τα άλλα υποστατικά αλλάζουν χρήση και μετατρέπονται σε κατοικία για τον ίδιο και την οικογένεια του και κάποια από αυτά μετατρέπονται σε ελιόμυλο.
Από αυτόν τον ελιόμυλο διασώζεται ο τεράστιος και τρύπιος μονόλιθος ο οποίος αποτελούσε βασικό εξάρτημα του. Αυτός ο μονόλιθος, ο οποίος έχει ταυτιστεί με την Χριστιανική πίστη, βρίσκεται στην περίβολο του καθολικού. Την ίδια εποχή, ο Φεουδάρχης κατασκευάζει έναν τεράστιο ξύλινο Σταυρό, ο οποίος, με το μέγεθος του μας φανερώνει και το μέγεθος που είχε το τότε καθολικό της Μονής.
Ο Ναός της Παναγίας, αλλά και τα κτήματα που της είχε παραχωρήσει ο Βυζαντινός αυτοκράτορας, επανέρχονται στα χέρια της εκκλησίας της Κύπρου, στις αρχές της Τουρκοκρατίας, όπου το Μοναστήρι ξανακτίζεται και μετατρέπεται από τις μεγαλύτερες Μονές στο νησί.
Η ειρήνη, η ευημερία αλλά και η ευμάρεια του Μοναστηριού, διακόπτονται και πάλι μετά το 1821 και την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, όταν οι Οθωμανοί Τούρκοι, μέσα σε ένα ντελίριο μίσους και εκδίκησης, κατέστρεψαν σχεδόν όλες τις Μονές του νησιού. Ανάμεσα σε αυτές και η Μονή της Παναγίας στην Σαλαμιού.
Μετά την καταστροφή, σχεδόν όλοι, εκτός από τους κατοίκους του χωριού, ξέχασαν την ύπαρξη του Μοναστηριού και πιο πολύ ξέχασαν την εκκλησία της Παναγίας, η οποία διεσώθη πλήρως από την πυρκαγιά που άναψαν οι Οθωμανοί για να καταστρέψουν το Μοναστήρι.
Ακολούθησε μία μακρά περίοδος μέσα στην οποία συνέβησαν θαυμαστά πράγματα, που είχαν σαν βασικό στόχο την διάσωση και διατήρηση της εκκλησίας και των Αγίων εικόνων που την κοσμούσαν. Σεισμοί, πυρκαγιές, λεηλασίες, κλοπές, το μόνο αποτέλεσμα που είχαν ήταν να προξενούν ζημιές στο σώμα του Ναού οι οποίες πάντα επιδιορθώνονταν.
Ακόμη και το 1996, όταν η σημερινή Ηγουμένη, αποφάσιζε να ζήσει για όσο καιρό χρειαζόταν μέσα σε σιδερένιο εμπορευματοκιβώτιο, χωρίς ηλεκτρικό, χωρίς νερό, χωρίς κανένα βοηθητικό για την διαβίωση της μέσο, στην περιοχή υπήρχε μόνο ο μικρός Ναός.
Για 6 συνεχή χρόνια έζησε μέσα σε εκείνο το σιδερένιο «σπίτι» η Ηγουμένη μέχρι να μπορέσει να κτίσει το πρώτο κελί του σημερινού Υπέροχου Μοναστηριού, με έσοδα που έρχονταν εκ του πουθενά. Η Θαυματουργός παρουσία της Παναγίας στον χώρο είναι τόσο έντονη και φαίνεται παντού. Στον Ναό. Στα κτήρια. Στους κήπους. Βλέποντας τα θα καταλάβεις ότι είναι ανθρωπίνως αδύνατον να τα έχει δημιουργήσει όλα αυτά μια Ηγουμένη και δύο Μοναχές.
Και όμως είναι αλήθεια. Μόνες και με την βοήθεια της Παναγίας, η οποία τις τροφοδοτούσε με υπομονή και δύναμη, κατάφεραν να βρουν τους τρόπους για να κτίσουν και να δημιουργήσουν αυτό το υπέροχο Μοναστήρι, τους μοσχομυρισμένους κήπους και την Αγιοσύνη που σου χαρίζει το τοπίο, που μόνο αν βρεθείς σε μέσα σε αυτό θα καταλάβεις τις εκατοντάδες διηγήσεις που μιλούν για Θαύματα και ευεργεσίες της Παναγίας σε όποιον πραγματικά πιστεύει.
Αν διαθέσετε λίγες ώρες από τον χρόνο σας για να επισκεφτείτε τη Μονή της Παναγίας της Σαλαμιώτισσας (μια και μισή ώρα από τη Λευκωσία), περάστε από το μικρό κατάστημα-βιβλιοπωλείο και αγοράστε το βιβλίο με την ιστορία του Μοναστηριού. Αυτά που θα διαβάσετε θα σας συγκλονίσουν.
