Όταν αποφασίσεις να «αγγίξεις» ένα θέμα, όπως είναι το χωριό Μιτσερό, που φέρει το τεράστιο βάρος μεγάλου μέρους της ιστορίας αυτού του τόπου, τότε θα πρέπει να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός, έτσι ώστε να μην μειώσεις και πιο πολύ να μην βεβηλώσεις, την ουσία του θέματος.
Το Μιτσερό είναι σε όλους γνωστό ότι διαδραμάτισε ίσως τον σημαντικότερο ρόλο στην ευμάρεια του Κυπριακού Λαού, από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα. Το πλούσιο υπέδαφος του, έδωσε δουλειά και μέσω αυτής, τροφή, σε χιλιάδες Κυπριακές οικογένειες και όχι μόνο.
Τι ήταν αυτό που έκανε το έδαφος του Μιτσερού τόσο «πλούσιο» χαρίζοντας του μια τεράστια γκάμα μεταλλευμάτων από τη μια και από την άλλη τεράστιους λόφους αποτελούμενους αποκλειστικά από λατομικούς λίθους;
Για να το καταλάβουμε αυτό, έπρεπε πρώτα να μελετήσουμε την ήδη εξόφθαλμη και παράξενη γεωμορφολογία της περιοχής όπου βρίσκεται κτισμένο το χωριό. Στην ουσία πρόκειται για ένα μικρό βαθούλωμα 3 τετραγωνικών χιλιομέτρων, το οποίο περικλείεται από πανύψηλους λόφους στους οποίους βλέπεις να συνυπάρχουν σχεδόν όλα τα είδη πετρωμάτων που υπάρχουν στο νησί. Από αυτή την «μικρότητα» του χώρου πιθανόν οι πρώτοι οικιστές του να του έδωσαν το όνομα «Μικρό» που στην συνέχεια έγινε «Μιτσερό» που στην ουσία σημαίνει το ίδιο και το αυτό.
Στην συνέχεια θα έπρεπε να «ταξιδέψουμε» πολλά εκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν. Θα έπρεπε να πάμε 10,195,100 χρόνια για να «δούμε» την βία που εξάσκησε η φύση πάνω στην επιφάνεια του βυθού της Τηθύος θάλασσας έτσι ώστε αυτή να αρχίσει να ανυψώνει την Κύπρο. Το νησί χρειάστηκε δέκα εκατομμύρια χρόνια για να διανύσει την απόσταση από τον πυθμένα μέχρι την επιφάνεια του νερού και να ξεπροβάλει η πρώτη κορυφή του πάνω από το νερό της θάλασσας και άλλες 195100 χρόνια για να μπορέσει το Τρόοδος να «ανεβεί» στο σημερινό του ύψος.
Κατά την ανάβαση του Τροόδους οι πιέσεις στα πετρώματα συνεχώς και αυξάνονταν με αποτέλεσμα αυτά να διολισθαίνουν προς όλες τις κατευθύνσεις την ίδια ώρα που έπαιρναν μια κατακόρυφη ροπή αναστρέφοντας έτσι την βάση των πετρωμάτων.
Η διολίσθηση προς την βόρεια θάλασσα των πετρωμάτων του Τροόδους, σταμάτησε στους πρόποδες ενός πανύψηλου πεταλοειδή και μακρόστενου λόφου που αποτελείτο κυρίως από σκληρά μαρμάρινα πετρώματα. Η περιοχή περικλείστηκε από πολλές λοφοσειρές δημιουργώντας ανάμεσα τους ένα βαθούλωμα το οποίο με τα χρόνια μετατράπηκε σε λίμνη και της οποίας το νερό δεν είχε καμιά διέξοδο προς την θάλασσα.
Όταν μετά από πολλές χιλιάδες χρόνια το νερό κατάφερε να διαρρήξει το φυσικό του φράγμα που ήταν ο πεταλοειδής λόφος, τον μοίρασε σε δύο μέρη δημιουργώντας ανάμεσα τους μια στενή ρεματιά στο βάθος της οποίας σήμερα κυλά ο ποταμός Ροδανός, έχοντας σαν κοιλάδα απορροής του το μικρό βαθούλωμα που άφησε με το άδειασμα της η λίμνη. Οι δύο λόφοι που «γεννήθηκαν» είναι η Κορώνη και ο Κρεάτης που στα σπλάχνα τους έκρυβαν τεράστια κοιτάσματα μεταλλευμάτων.
Έτσι, σήμερα βλέπουμε αυτή την κοιλάδα απορροής να χαράσσεται από ένα αραχνοειδές σύστημα μικρών ποταμών και ρεμάτων τα οποία πολυτεμαχίζουν ολόκληρη την περιοχή, δημιουργώντας ανάμεσα τους χαμηλές, μικρές, στενές και καταπράσινες εκτάσεις γης.
Όλες αυτές οι ρεματιές έχουν δημιουργήσει ένα μεγάλο αριθμό μικροκλιμάτων που με την σειρά τους ευνόησαν την δημιουργία πολλών και διαφορετικών οικοσυστημάτων, έτσι βλέπουμε να υπάρχουν πολύ μικρές ομάδες φυτών και δένδρων από την ίδια ομοταξία, τόσο καλά συνδεδεμένες μεταξύ τους που να μην μπορεί να παρεισφρήσει κανένα άλλο είδος ανάμεσα τους.
Αυτή η παράξενη αλλά συνάμα πανέμορφη «κλειστή» κοιλάδα, με τα πολλά τρεχάμενα νερά και με την τεράστια βιοποικιλότητα της, προσέλκυσε πολλά είδη ζώων και πουλιών που και αυτό με τη σειρά του προκάλεσε το ενδιαφέρον του πιο σπάταλου τροφοσυλλέκτη που υπάρχει στον πλανήτη, του Ανθρώπου. Έτσι δημιουργήθηκε το Μιτσερό.
Για το πότε ακριβώς έχει δημιουργηθεί το χωριό, δεν υπάρχουν σαφείς ιστορικές αναφορές. Όμως υπάρχουν στοιχεία τα οποία καταδεικνύουν ότι το χωριό υπήρχε τουλάχιστον από τα τελευταία χίλια χρόνια και οικοδομήθηκε στο ίδιο σημείο που βρίσκεται σήμερα.
Το σημερινό Μιτσερό αποτελεί μια μικρή πολίχνη με πολλά «πρόσωπα» τόσο στον αρχιτεκτονικό όσο και στον πληθυσμιακό τομέα. Η ύπαρξη των μεταλλείων αλλά και των λατομείων που ακολούθησαν το κλείσιμο των πρώτων, προσέλκυσαν οικογένειες από πολλά μέρη του νησιού αλλά και του εξωτερικού με αποτέλεσμα αυτό να έχει άμεση επίδραση τόσο στην αρχιτεκτονική των σπιτιών όσο και στον χαρακτήρα των ιδίων των ανθρώπων – κατοίκων. Αποτελεί κατά κάποιο τρόπο μια πολυπολιτισμική κοινωνία που τα κατάφερε να απαλλαχτεί από τις καταβολές της και να δημιουργήσει μια συμπαγή και άρρηκτα δεμένη και ομογενοποιημένη με την Κυπριακή κουλτούρα, κοινότητα.
Επίσης μετά το τέλος της ωφέλιμης εξορυκτικής διαδικασίας και το οριστικό κλείσιμο των μεταλλείων πολλοί άνθρωποι εγκατέλειψαν το χωριό αφήνοντας στον πάντα φθοροποιό χρόνο να ερειπώσει πολλά αρχοντικά, οικοδομήματα μιας αλλοτινής πλούσιας εποχής αλλά και πολλά εργατικά σπίτια.
Περπατώντας στους δρόμους του παλιού χωριού, θα δεις σπίτια κυρίως κτισμένα με πλίνθους. Σπίτια τα οποία παρόλο που είναι εγκαταλελειμμένα για πολλά χρόνια και βρίσκονται στο στάδιο της αποσύνθεσης, εντούτοις εύκολα αντιλαμβάνεσαι τον πλούτο που κατείχαν οι ιδιοκτήτες τους.
Φέρουν ψηλά πλίνθινα περιτοιχίσματα που περικλείουν μεγάλες αυλές. Διαθέτουν πολύ μεγάλες εξώπορτες οι οποίες σχηματίζονται από πέτρα η οποία φέρει περίτεχνα και ανάγλυφα σκαλίσματα. Στο ανώφλι σχηματίζουν καμαρωτά τόξα. Εσωτερικά διάθεταν δίχωρο στο κέντρο του οποίου υπήρχε σχηματισμένο καμαρωτό και ενίοτε οξυκόρυφο τόξο το οποίο σχηματιζόταν επίσης από πέτρα. Στην κορυφή και στο κέντρο του υπήρχε σιδερένιος κρίκος μέσα από τον οποίο περνούσαν σχοινί και ανέβαζαν ψηλά το αναμμένο καντήλι για να φωτίζεται το δωμάτιο κατά την διάρκεια της νύχτας.
Στην περιφέρεια του παλιού πυρήνα, αναπτύχθηκε μια διαφορετική αρχιτεκτονική που θέλει τεράστια και διώροφα με μπετόν κτισμένα σπίτια, δείγμα και αυτό της ευμάρειας που εξακολουθεί να παρέχει η Γη του Μιτσερού προς τους κατοίκους της.
Στο κέντρο του παλιού πυρήνα και στην πλαγιά του λόφου Κορώνη υπάρχει η κύρια εκκλησία του χωριού. Είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ και είναι κτισμένη σε σχήμα Βασιλικής και σε ρυθμό Φραγκοβυζαντινό. Άλλες εκκλησίες είναι, το εξωκλήσι Αγίου Μάριου και η εκκλησία της Παναγιάς Λαμπαδιώτισσας, η οποία φέρει μαζί της μια τεράστια Θρησκευτική και ιστορική αλήθεια. Επίσης στην κορυφή μικρού λόφου υπάρχει το ερειπωμένο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Σε μία ακτίνα γύρω από το χωριό που έχει αφετηρία νοτιοανατολικά και εκτείνεται μέχρι βορειοανατολικά υπάρχουν τα κατάλοιπα των μεταλλείων που παραδόξως αντί να μειώνουν ή και να καταστρέφουν την γενική εικόνα της περιοχής με την παρουσία τους, την αναβαθμίζουν και προσθέτουν στην πανέμορφη όψη που τις είχε ήδη δώσει η Κυπριακή φύση.
Πρώτη βρίσκεται η λίμνη του μεταλλείου Κοκκινοπεζούλας. Πέραν από την ομορφιά που προσθέτει η παρουσία της στην αισθητική της περιοχής, αποτελεί μοναδικό παράδειγμα προς μίμηση για όλους στον πλανήτη που ασχολούνται με την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών καταστροφών που φέρει μαζί της η δημιουργία ενός μεταλλείου και για το πώς μπορεί να γίνει η αποκατάσταση του τοπίου αλλά κύρια και βασικά για τον ορθολογιστικό τρόπο που χειρίστηκαν τις ροές των όμβριων υδάτων έτσι ώστε αυτά να καταλήγουν στον τεράστιο κρατήρα του μεταλλείου και να δημιουργούν μια άρτια στεγανοποιημένη λίμνη, αντί να απορροφώνται από το υπέδαφος και μέσω αυτού να καταλήγουν στο υπόγειο υδροφόρο στρώμα που αποτέλεσμα θα είχε να μολύνει δια παντός τις πηγές νερού της ευρύτερης περιοχής
Στην συνέχεια υπάρχει το εγκαταλελειμμένο μεταλλείο Κοκκινογιάς. Ήταν υπόγειο και η καταστροφή που επέφερε στο τοπίο δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Παρόλα αυτά οι άνθρωποι προχώρησαν σε αναδασώσεις και πήραν διορθωτικά μέτρα αρκούντως ικανοποιητικά.
Στον χώρο του μεταλλείου υπάρχουν τα τεράστια μηχανικά μέσα που χρειάζονταν οι μεταλλωρύχοι για την μεταφορά του μεταλλεύματος από τα έγκατα της γης στην επιφάνεια και από εκεί στο εργοστάσιο εμπλουτισμού. Υπάρχει επίσης το πηγάδι μέσω του οποίου οι μεταλλωρύχοι ανεβοκατέβαιναν στις στοές του μεταλλείου και δίπλα από αυτό η τεράστια κύρια στοά που οδηγούσε κατευθείαν στα σπλάχνα του Κρεάτη. Όλα αυτά μπορούν και πρέπει να μετατραπούν σε κάποιου είδους εκθεσιακού μουσείου. Θα ήταν πολύ άδικο για την ιστορία του νησιού να αφεθούν να εξαφανιστούν κάτω από τις πανδαμάτορες ορέξεις του χρόνου.
Βόρεια υπάρχει ο μικρός λόφος με την λίγη σκουριά μεταλλεύματος που έχει απομείνει στην περιοχή και η οποία σήμερα θεωρείται σαν αρχαίο μνημείο. Πιο βόρεια βρίσκεται το εργοστάσιο χρυσού.
Όταν θα επισκεφτείς την Κύπρο, ένας από τους πιο πολύτιμους προορισμούς σου θα πρέπει να είναι το Μιτσερό. Έχει τόσα πολλά να σου δώσει που ο οποίος χρόνος θα χρειαστεί να αφιερώσεις για να το επισκεφτείς θα σου φανεί πολύ, μα πραγματικά πολύ λίγος.
Από τα πολύ παλιά χρόνια στο νησί ακούγεται μια ρήση η οποία έχει καταστεί συνώνυμη της σκληρής δουλειάς και λέγεται προς ανθρώπους οι οποίοι ζητούν να καταστούν μέτοχοι σε πράγματα που δεν δούλεψαν για να τα κερδίσουν. Η ρήση είναι «Πιάσε Κούσπον στο Μιτσερό» που σημαίνει «Πιάσει κασμά και πήγαινε να δουλέψεις στο Μιτσερό (στα μεταλλεία) για να βγάλεις αυτό που ζητάς». Έτσι από όποιο μέρος του πλανήτη και αν είσαι, αν κάπου στο δρόμο σου ακούσεις την πιο πάνω φράση, ήξερε ότι αφορά το όμορφο νησί της Κύπρου και το χωριό Μιτσερό, που εν κατακλείδι σε πανάρχαιους χάρτες σημειώνεται σαν το γεωγραφικό κέντρο του νησιού.
