Αν κάποιος θέλει να δει και να μελετήσει τον τρόπο ζωής στην Κυπριακή ορεινή ύπαιθρο, τότε ένας είναι ο τόπος που πρέπει να επισκεφθεί και δεν είναι άλλος από το χωριό της Πιτσιλιάς, Ασκάς.
Βρίσκεται κτισμένος στους πρόποδες της βουνοκορφής Παπούτσα και στην βορειοανατολική πλαγιά, πανύψηλου και έντονα επικλινή λόφου, που καλύπτεται σε μεγάλο μέρος από δάση φουντουκιάς, χαρίζοντας έτσι στο χωριό μια συνεχή αίσθηση δροσιάς.
Μπορείς να φθάσεις στον Ασκά από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Η μία είναι από ανατολικά, όπου βρίσκεται το χωριό Παλαιχώρι. Η άλλη είναι από δυτικά όπου βρίσκεται το χωριό Άλωνα.
Προτείνεται η διαδρομή δια μέσου της Άλωνας, έστω και αν είναι λίγο πιο μακρινή απόσταση σε χιλιόμετρα. Η διαδρομή αυτή που ξεκινά από την πάροδο που οδηγεί στην Αγία Μαρίνα Ξυλιάτου, περνά μέσα από πανέμορφα τοπία που σχημάτισε στο πέρασμα των αιώνων ο τοπικός ποταμός. Πανύψηλες βουνοκορφές, καλυμμένες από Πεύκη, αλλά και κατακόρυφα «γυμνά» φαράγγια θα σας «συνοδεύουν» μέχρι το χωριό Πλατανιστάσα. Μέτα το χωριό αυτό, ξεκινά μια κοιλάδα, καλυμμένη με φουντουκιές και την οποία «ακολουθεί» η διαδρομή σας μέχρι την Άλωνα.
Πριν εισέλθετε στο χωριό, κατευθύνεστε αριστερά. Πρόκειται για διαδρομή έντονα ανηφορική, αφού σας ανεβάζει σε μια πολύ ψηλή βουνοκορφή της Παπούτσας. Φθάνοντας στην «ράχη» της βουνοκορφής, θα αισθανθείτε ότι βρίσκεστε μετέωροι. Τα χωριά της Πιτσιλιάς, Άλωνα, Πλατανιστάσα, Αληθινού, Λειβάδια, Πολύστυπος, Λαγουδερά και Σαράντι, θα σας «αποκαλυφθούν» πανοραμικά. Μικρά γραφικά χωριουδάκια, με τις κόκκινες κεραμιδένιες στέγες τους, κτισμένα ανάμεσα σε πανύψηλες και καταπράσινες βουνοκορφές. Από την ίδια θέση αλλά βορειοανατολικά, την ίδια εικόνα θα έχετε με τα χωριά Φτερικούδι και Ασκάς.
Φθάνοντας στον Ασκά, αφού πρώτα δροσιστείτε στην βρύση που υπάρχει δίπλα από μικρό ποτάμι, αφήνεται το όχημα σας στον κοινοτικό χώρο στάθμευσης και συνεχίζετε την διαδρομή σας με τα πόδια.
Σε μικρή απόσταση βρίσκεται η πλατεία του χωριού. Ένα παραδοσιακό καφενείο, μια βρύση και μια πληροφοριακή πινακίδα με τα σημεία που πιθανόν να σας ενδιαφέρουν, βρίσκονται κάτω από την σκιά, ενός τεράστιου πλατάνου.
Περπατήσετε ανάμεσα στα στενά και λαβυρινθώδη δρομάκια του Ασκά. Σε κάποια σημεία, είναι τόσο στενά που με «βία» χωράει να περάσει ένα άτομο.
Τα σπίτια «φαντάζουν» σαν φρούρια. Πανύψηλοι πέτρινοι τοίχοι, μέχρι και 3 ορόφους που έχουν μια ξύλινη και σκαλιστή ξώπορτα, που το ύψος της δεν ξεπερνά το 1:20 μέτρα. Τα δε ξύλινα μπαλκόνια που βρίσκονται στο πιο ψηλό σημείο του σπιτιού, ουσιαστικά «κρέμονται» στο κενό. Το ένα κτισμένο σαν συνέχεια του προηγουμένου, μετατρέπουν την είσοδο σε αυτά, αδύνατη.
Τοποθετούσαν για είσοδο μια μικρού ύψους ξώπορτα, για να εμποδίζουν και να αποτρέπουν την είσβολή σε έφιππους επιδρομείς, που σε αντίθετη περίπτωση θα ήταν αδύνατον να τους αντιμετωπίσουν.
Τα στενά και ελικοειδή δρομάκια, αποτελούσαν μια πολύ έξυπνη πολεμική στρατηγική. Μετέτρεπαν με αυτό τον τρόπο, την «ωφέλιμη» αμυντικά έκταση του χωριού τους, δυσανάλογα μεγάλη από ότι ήταν στην πραγματικότητα. Όποιος επιδρομέας τολμούσε να μπει σε αυτά τα δρομάκια, θα ήταν αδύνατο να βγει στο τέρμα (αν το έβρισκε) αλώβητος.
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χωριού, αβίαστα μας καταδεικνύει ότι το χωριό Ασκάς, πρέπει να υπήρχε από τον καιρό των Αραβικών επιδρομών, παρόλο που δεν υπάρχουν για επιβεβαίωση, γραπτές ιστορικές αναφορές.
Αφού περπατήσετε ανάμεσα στα «φρούρια» του Ασκά και δείτε τον αρχαιότερο αστυνομικό σταθμό της Κύπρου, επισκεφτείτε την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, που αποτελεί οικοδόμημα του 1300 μ.χ. και τον παλαιό ελιόμυλο, που υπάρχει δίπλα από την εκκλησία.
Στην συνέχεια ξεκουραστείτε για λίγο, στην πολύ όμορφη και δημιουργημένη μέσα σε δάσος από Φουντουκιές και Καρυδιές, πλατεία ΚΟΤ.
Ξεκουραστείτε και καθίστε αναπαυτικά στα διαθέσιμα παγκάκια της πλατείας και αφήστε τα χιλιάδες γλυκόλαλα πουλιά της κοιλάδας να σας «ταξιδέψουν» με τις μελωδίες τους, την ίδια ώρα που το κελάρυσμα του νερού που "τρέχει" στην κοίτη του ποταμού θα σιγοντάρει τα ωδικά πουλιά.
Επισκεφτείτε την «Πάνω Βρύση» στο κέντρο του χωριού, όπως και την εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, που στην αυλή της υπάρχει το πρώτο Παρθεναγωγείο που υπήρξε ποτέ στην Κύπρο.
Αν κατά της ξενάγηση σας, διψάσατε, κατευθυνθείτε βορειοανατολικά, όπου βρίσκεται η «Κάτω Βρύση». Πρόκειται για φυσική πηγή πόσιμου και πολύ έως έντονα κρύου νερού. Η «Κάτω Βρύση» αποτελούσε την κύρια πηγή πόσιμου νερού για τους κατοίκους του Ασκά. Αυτό τον καιρό εξωραΐζεται και σύντομα θα αποτελεί ένα πολύ όμορφο μνημείο.
Η περιήγηση σας στο χωριό Ασκάς, θα σας απασχολήσει για πολλές ευχάριστες ώρες και όσα φρούτα και φουντούκια και αν καταναλώσετε στην πορεία σας, (φρούτα που υπάρχουν σε αφθονία σε όλες τις γειτονιές), δεν μπορεί παρά να θελήσετε φαγητό.
Προχωρήστε ανατολικά και στο σημείο που υπάρχει το κοινοτικό πάρκο που είναι αφιερωμένο στον αγνοούμενο Χριστάκη Ιωάννου, θα βρείτε το μοναδικό καφεστιατόριο του Ασκά.
Ο Ασκάς αποτελεί προορισμό που θα έπρεπε να ενταχθεί στο πρόγραμμα οργανωμένων εκδρομών από τα τουριστικά μας γραφεία. Μοιάζει να είναι ένα χωριό, απολιθωμένο αλλά ζωντανό και αξίζει να το δεις και να το μελετήσεις.
